Zespół jelita drażliwego. Domowe wizyty lekarskie Warszawa.
Zespół jelita drażliwego oznacza zbiór objawów, które są związane z nadmierną pobudliwością (drażliwością) jelit. Czasami w skrócie określa się to schorzenie mianem „jelito drażliwe“.
W ciągu ostatnich lat znacznie wzrosło zainteresowanie zespołem jelita drażliwego. Badania epidemiologiczne wykazują, że rozpowszechnienie tego schorzenia w społeczeństwie jest znaczne. Zespół jelita drażliwego jest najczęstszą przyczyną dolegliwości i objawów ze strony jelit, a także powodem większości konsultacji w gabinetach gastroenterologicznych. Dzięki rosnącemu zainteresowaniu naukowców wiemy coraz więcej na temat objawów i diagnostyki tego schorzenia. Mimo osiągnięć w zakresie rozpoznawania i leczenia zespołu jelita drażliwego wciąż nie ma ostatecznych i jednoznacznych opinii na temat przyczyn powstawania choroby. Z punktu widzenie pacjenta cierpiącego na objawy związane z tą chorobą ważne jest po znanie i zrozumienie mechanizmów wywołujących dolegliwości. Dzięki temu można im przeciwdziałać, stosując odpowiednią dietę, czy też w sposób świadomy niwelując skutki stresu. Jednym z warunków powodzenia terapii jest dobra współpraca pacjenta z lekarzem oparta na wnikliwej analizie przyczyn choroby, racjonalnym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym oraz przestrzeganiu zaleceń lekarskich.
Na szczęście uciążliwe objawy zespołu jelita drażliwego nie powodują zagrożenia życia lub groźnych powikłań. Bezpieczeństwo pacjenta potwierdzają wyniki badań diagnostycznych. Najczęściej pełna diagnostyka ma miejsce na początku leczenia i jej celem jest wykluczenie innych chorób, które mogą dawać podobne objawy.
Kiedy należy podejrzewać zespół jelita drażliwego?
Częste bóle brzucha, występujące zwłaszcza po jedzeniu i ustępujące po wypróżnieniu, zaburzenia rytmu wypróżnień z licznymi, luźnymi stolcami lub zaparciem, wzdęcie, gazy, odczuwanie nagłej potrzeby oddania stolca mogą wskazywać na zespół jelita drażliwego.
Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są w pełni poznane. Jest to choroba przewlekła, która, z okresami zaostrzeń i remisji, może trwać do końca życia. Lekarze określają zespół jelita drażliwego schorzeniem czynnościowym, gdyż podczas szczegółowych badań nie wykrywa się zmian w jelitach. Zespół jelita drażliwego wywołuje znaczny dyskomfort i cierpienie, ale nie powoduje trwałych szkód w organizmie, nie prowadzi do stanów zapalnych i krwawień z jelita, a także innych poważnych chorób, jak np. nowotwór.
Choroba często przebiega łagodnie, ale u niektórych osób bywa dokuczliwa. Może być powodem unikania kontaktów towarzyskich, niechęci do podjęcia pracy, a także niechęci do krótkich nawet podróży. Na szczęście większość ludzi, dzięki stosowaniu odpowiedniej diety, umiejętnym radzeniu sobie ze stresem i przyjmowaniu zalecanych przez lekarzy preparatów, potrafi zapanować nad objawami choroby.
Co jest przyczyną zespołu jelita drażliwego?
Jelito grube, które ma około 1,5 metra długości, łączy jelito cienkie z odbytem. Jedną z funkcji jelita grubego jest wchłanianie wody i soli z treści docierającej z jelita cienkiego. Każdego dnia dwa litry płynnej treści docierają do jelita grubego. Może ona pozostawać tam przez kilka dni, do czasu aż większość płynów i soli mineralnych zostanie wchłonięta do krwiobiegu. Potem, pod wpływem ruchów perystaltycznych (robaczkowych), następuje przesuwanie mas kałowych do końcowej części jelita grubego, w której przebywają do momentu wydalenia na zewnątrz. Ruchy jelita grubego powodują powolne przesuwanie się treści pokarmowej w kierunku odbytnicy. Kilka razy dziennie silny skurcz mięśni przemieszcza kał prosto do odbytnicy. Niektóre takie skurcze zakończone są wypróżnieniem.
Lekarze nie znaleźli organicznej przyczyny zespołu jelita drażliwego. Często wiąże się ona z zaburzeniami emocjonalnymi lub stresem. Chociaż stres może nasilać objawy, badania dowodzą, że inne czynniki są równie ważne. Wydaje się, że jelito grube u osób z zespołem jelita drażliwego mocniej odpowiada na bodźce niż u pozostałych ludzi.
Przyczyny powstawania zespołu jelita drażliwego nie są do końca po znane, ale wiadomo, że ważną rolę w powstawaniu tego schorzenia odgrywa nieprawidłowa czułość zakończeń nerwowych w jelicie grubym. Układ nerwowy odbiera bodźce i steruje ruchem jelit. Termin jelito drażliwe oznacza, że relatywnie małe bodźce wywołują niewspółmiernie dużą reakcję jelita grubego. Pokarm, woda, gazy jelitowe mogą tak silnie pobudzać jelito grube, że dochodzi do jego bolesnych skurczów, przyśpieszenia pracy, a w konsekwencji do częstszych wypróżnień lub biegunki.
Kawa, czekolada, produkty mleczne, duże ilości alkoholu i nikotyny są często przyczyną tych dolegliwości. Kofeina u większości ludzi powoduje rozluźnienie stolca, ale jej działanie u pacjentów z zespołem jelita drażliwe go może być silniej wyrażone. Badania dowiodły, że u kobiet dolegliwości nasilają się w trakcie miesiączki i podczas zażywania środków hormonalnych.
Notowanie objawów i poprzedzających je okoliczności (np. spożywanie określonych pokarmów) w specjalnych dzienniczkach ułatwia ustalenie bodźców wywołujących objawy choroby. Jest to pomocne w ustaleniu właściwego postępowania, które ma zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować dolegliwości.
Typowe objawy zespołu jelita drażliwego to:
- rozlane, najczęściej kolkowe bóle brzucha ustępujące po wypróżnieniu
- biegunka, czyli częste oddawanie luźnego stolca
(częściej niż 3 razy dziennie)
- zaparcie, czyli trudności w oddawaniu stolca, który pojawia się rzadziej
niż 3 razy w tygodniu, jest twardej konsystencji i powoduje ból podczas
wypróżnienia
- uczucie zalegania stolca w odbytnicy po wypróżnieniu
- wzdęcie i gazy
- stolce z domieszką śluzu
Dieta w zespole jelita drażliwego
W wielu przypadkach prawidłowa dieta zmniejsza objawy zespołu jelita drażliwego. Przed zmianą sposobu odżywiania, należy zanotować, które potrawy powodują objawy i omówić swoje obserwacje z lekarzem. Można również szukać pomocy u doświadczonego dietetyka, który udzieli porady w sprawie zmiany diety. Należy ograniczyć spożywanie produktów mlecznych, które powodują pojawienie się symptomów. Bardziej wskazane i lepiej tolerowane są jogurty ze względu na zawartość enzymu trawiącego cukier mleczny – laktozę. Z powodu
obecności w mleku wielu składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu (np. wapnia), należy upewnić się, że nowa dieta będzie je także dostarczać.
Także obfite posiłki mogą być przyczyną bólów i biegunki u osób z zespołem jelita drażliwego. Objawy można ograniczyć przez spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków. Może to pomóc szczególnie wtedy, gdy spożywane posiłki zawierają mało tłuszczu i dużo węglowodanów.
Dieta osoby z zespołem jelita drażliwego powinna być wzbogacona pro duktami zawierającymi duże ilości błonnika. Błonnik znajduje się w pokarmach pochodzenia roślinnego (włókna pokarmowe). Duże ilości błonnika są w ciemnym, gruboziarnistym pieczywie, ziarnach zbóż, roślinach strączkowych, orzechach, warzywach i owocach. Oprócz dużej ilości błonnika należy spożywać także dużą ilość płynów. Należy wypijać ponad 2 litry płynów dziennie, unikając przy tym kawy i mocnej herbaty.
Dieta bogata w błonnik oraz właściwa ilość płynów regulują objętość i konsystencję mas kałowych. Błonnik zwiększa objętość mas kałowych i zatrzymuje w nich wodę, przez co ułatwia wypróżnianie się. Dieta z dużą zawartością błonnika powoduje też umiarkowane rozszerzenie jelita grubego, co hamuje skurcze. Lekarze uznają, że dieta zawiera wystarczającą ilość błonnika wtedy, gdy uzyskuje się miękki stolec i bezbolesne wypróżnienia. Dieta z dużą ilością włóknika może początkowo powodować wzdęcie, które po kilku tygodniach mija. Nie u wszystkich pacjentów z zespołem jelita drażliwego można stosować dietę bogatą w błonnik. Zdarza się, że zwiększa ona liczbę luźnych stolców i wywołuje inne dolegliwości; dlatego przed radykalną zmianą diety wskazana jest konsultacja lekarska.
Leczenie farmakologiczne
Jeśli postępowanie ogólne, czyli właściwa dieta, wypoczynek, regularna aktywność fizyczna i zmniejszenie skutków stresu nie przynosi efektu, wówczas może zaistnieć potrzeba przejściowego lub stałego przyjmowania leków. Leki mogą być włączone od początku choroby, tak aby przyspieszyć okres zdrowienia i zmniejszyć uciążliwe dolegliwości. Tak jak wszystkie lekarstwa, preparaty stosowane w zespole jelita drażliwego należy przyjmować ściśle wg wskazówek lekarza.
Stosowane leki powinny zmniejszyć dolegliwości, unormować rytm wypróżnień, zmniejszyć napięcie i ból odczuwane w jamie brzusznej. Jeśli podczas leczenia występują objawy niepożądane, należy o tym poinformować swojego lekarza. W przypadku nieskuteczności stosowanego leczenia lekarz może zalecić zmianę dawkowania leku lub podanie innego preparatu.
Najczęściej zalecane są leki wpływające na czynność ruchową przewodu pokarmowego, takie jak: trimebutyna i mebeweryna. Przy uporczywej biegunce chorzy otrzymują leki hamujące perystaltykę jelit i zwalniające przesuwanie się treści przez jelita. Do takich leków należy loperamid. W przypadku zaparcia lekarz może zalecić środki przeczysz czające. W celu złagodzenia innych objawów stosowane są leki zmniejszające skurcze mięśni jelita grubego, środki uspokajające i przeciwdepresyjne
Ważną rzeczą jest przestrzeganie wskazówek lekarza podczas zażywania leków w zespole jelita drażliwego – w szczególności środków przeczyszczających, które mogą prowadzić do przyzwyczajenia. Dobry lekarz pomoże zrozumieć Ci na czym polega twoja dysfunkcja, upewni Cię, że nie masz poważnej, zagrażającej życiu choroby.
